QUY TRÌNH GIAO DỊCH CHUẨN HÓA
Trong bất kỳ hệ thống tài chính chuyên nghiệp nào, một giao dịch (trade) luôn phải trải qua một quy trình gồm nhiều bước kiểm soát nhằm đảm bảo tính hợp lệ, tính tuân thủ và mức độ rủi ro nằm trong phạm vi cho phép. Với nhà giao dịch cá nhân vận hành trading business cũng vậy, dù quy mô nhỏ hơn rất nhiều, bản chất quản trị vẫn không thay đổi.
Không có quy trình đồng nghĩa với việc hành động theo cảm xúc — và đây là nguyên nhân trực tiếp khiến phần lớn tài khoản cá nhân không thể tồn tại lâu dài.
Quy trình giao dịch chuẩn cho cá nhân được cấu trúc thành ba giai đoạn:
Pre-Trade: Kiểm tra điều kiện trước giao dịch
Đây là giai đoạn xác nhận xem giao dịch có được phép diễn ra hay không.
Hay là kiểm tra tính hợp lệ của hành động đặt lệnh.
Các thành phần bắt buộc:
Kiểm tra hạn mức rủi ro hiện tại
Còn lại bao nhiêu hạn mức ngày/tuần?
Nếu rủi ro dự kiến vượt giới hạn → giao dịch bị từ chối.
Kiểm tra điều kiện thị trường
Thị trường có nằm trong trạng thái được phép giao dịch không?
Nếu biến động bất thường hoặc không đủ thanh khoản → tạm dừng.
Kiểm tra danh mục giao dịch được phê duyệt
Chỉ được phép giao dịch tài sản nằm trong danh sách đã thiết lập trước.
Tránh mở các lệnh phát sinh do cảm xúc tức thời.
Ý nghĩa
Pre-Trade chính là “cửa kiểm soát đầu tiên” ngăn cá nhân ra quyết định thiếu chuẩn mực.
Nếu giai đoạn này không tồn tại, toàn bộ hành vi sẽ bị dẫn dắt bởi cảm xúc.
During-Trade: Giám sát và kiểm soát trong khi giao dịch đang mở
Giai đoạn này không nhằm mục đích tối ưu hóa lợi nhuận, mà để ngăn sai lệch hành vi trong lúc trạng thái tâm lý trở nên nhạy cảm.
Theo dõi rủi ro theo thời gian thực
Mức rủi ro sử dụng so với hạn mức.
Mức lỗ tạm thời (floating loss).
Kích hoạt điểm dừng nếu vi phạm giới hạn.
Kiểm soát thay đổi hành động
Không được thay đổi cấu trúc lệnh ngoài kế hoạch.
Không được tự ý tăng khối lượng khi cảm xúc bị tác động.
Không được mở thêm lệnh phát sinh.
Cơ chế tự động dừng (nếu có hệ thống hỗ trợ)
Dừng giao dịch khi đạt mức lỗ cho phép.
Dừng khi thị trường vào trạng thái rủi ro cao.
Dừng khi tài khoản vi phạm band giới hạn.
Ý nghĩa
Đây là giai đoạn quan trọng nhất, nơi con người dễ mất kiểm soát nhất.
Không có lớp kiểm soát này, phần lớn trader sẽ phá vỡ mọi nguyên tắc đã đặt ra.
Post-Trade: Đánh giá sau giao dịch
Giai đoạn này được đưa ra nhàm đánh giá :
Mức độ tuân thủ quy trình
Giao dịch có tuân thủ Pre-Trade không?
Có bất kỳ hành động nào vượt ngoài quy chuẩn không?
Ghi nhận sai lệch hành vi (Behavioral Deviation)
Đổi SL/TP không có lý do hợp lệ
Giữ lệnh quá lâu hoặc thoát sớm vì cảm xúc
Mở thêm lệnh không kế hoạch
Phản hồi ngược vào hệ thống
Điều chỉnh quy trình chỉ khi sai lệch lặp lại mang tính hệ thống
Không thay đổi quy trình theo cảm xúc tạm thời sau một lệnh
Ý nghĩa
Post-Trade giúp cá nhân nhìn nhận được hành vi của mình và đưa ra những cái tiến phù hợp để giảm thiểu các sai sót dẫn đến thua lỗ hay bỏ lỡ cơ hội trong tương lai.
Kết luận
Một giao dịch không chỉ là hành động “mở lệnh – đóng lệnh”, mà là một chuỗi quyết định liên tục đòi hỏi kiểm soát, kỷ luật và tính nhất quán. Khi không có quy trình rõ ràng, mọi hành động của trader cá nhân dễ bị chi phối bởi cảm xúc, dẫn đến sai lệch, vượt hạn mức và làm suy giảm hiệu quả dài hạn.
Việc thiết lập quy trình giao dịch theo ba giai đoạn — Pre-Trade, During-Trade và Post-Trade — giúp cá nhân tạo dựng một khung kiểm soát tối thiểu, tương tự như cách các đơn vị chuyên nghiệp quản trị mỗi giao dịch. Quy trình này không nhằm làm phức tạp hoạt động giao dịch, mà nhằm đảm bảo rằng mọi quyết định đều được thực hiện trong phạm vi rủi ro có thể chấp nhận và theo đúng nguyên tắc đã đặt ra.
Khi trader cá nhân chuyển từ việc hành động cảm tính sang vận hành theo quy trình, giao dịch trở thành một hoạt động có cấu trúc — và đây là điều kiện tiên quyết để hình thành tính ổn định và khả năng tồn tại lâu dài trong thị trường.